Coccidiose bij vleeskuikens, beheersbaar? (deel 1)
Coccidiose is een ziekte die veroorzaakt wordt door de parasiet Eimeria. Coccidiose is geen nieuwe ziekte, maar komt al sinds jaar en dag voor en veroorzaakt regelmatig grote schade door uitval, groeivertraging en andere secundaire problemen die de kop op steken door de verminderde weerstand.
Soorten
Bij kippen komen 7 Eimeria soorten voor: Acervulina, Maxima, Tenella, Necatrix, Brunetti, Praecox en Mitis. Klinische problemen door coccidiose bij vleeskuikens worden met name veroorzaakt door Acervulina, Maxima en Tenella. De soorten Mitis en Praecox veroorzaken klinisch geen zichtbare problemen, maar zouden wel groeiachterstand en een verhoogde voederconversie kunnen geven.
E. Acervulina kan vanaf 2 weken leeftijd problemen veroorzaken in het duodenum: het eerste deel van de dunne darm. Op sectie zijn de typische witte streepjes te zien, zoals op foto 1. Dat zijn letsels als gevolg van ophoping van de merozoten (tussenstadia). Klinisch is vaak nog niet veel aan de hand, Acervulina beschadigd de darmwand namelijk niet erg diep. Bij ernstige Acervulina kan de voeropname achter blijven en de vertering slechter worden, omdat een groot deel van de darmwand beschadigd raakt en niet meer functioneel is. Deze verschijnselen kunnen ook andere oorzaken hebben, daarom is sectie noodzakelijk.Door prikkeling van de darmwand worden wel slijmbekercellen geactiveerd, waardoor een slijmlaag ontstaat waarin bacteri overvloedig kunnen gaan groeien. Dit noemen we dysbacteriose en kan de vertering verstoren.
E. Tenella is de coccidiose die in de blindedarm voorkomt en goed te herkennen is aan de typische bloederige blindedarm ontsteking. Bij hoge infectiedruk en gevoelige dieren zien wij in de praktijk al vanaf 10-12 dagen leeftijd bloederige blindedarmmest in de stal en we zien zelfs uitval ten gevolge van de hevige infectie en bloedverlies via blindedarmen (bevestigd door sectie, zie foto 2). Een week later kan de uitval plotseling oplopen tot in de piek tot wel 1% per dag! Gelukkig verloopt een Tenella infectie niet in alle gevallen dusdanig heftig.
E. Maxima komt bij vleeskuikens vanaf 3 tot 4 weken leeftijd voor, maar gelukkig minder dan Acervulina en Tenella. Maxima beschadigt het jejunum: het langste, middelste, gedeelte van de darm. De beschadiging is wel dieper en dus ernstiger dan de beschadiging die Acervulina veroorzaakt. Bij matige of ernstige Maxima zijn de klinische problemen wel ernstig. Deze varien van een te lagevoeropname, waardoor afwijkende mest met oranje darmslijm ontstaat (zie foto 3) tot zelfs bloed bij de dunne darm mest. Het risico op een Clostridium infectie of zelfs necrotiserende enteritis neemt toe.
Fabel
Door vleeskuikenhouders wordt vaak gezegd: Ik heb op mijn bedrijf geen last van coccidiose . Wij durven echter te beweren dat alle vleeskuikenkoppels in meer of mindere mate coccidiose doormaken. Maar wie niet onderzoekt (wat vaak ook niet gebeurt) toont ook niks aan en zo worden mogelijke oorzaken van achterblijvende productie vaak snel ergens anders in gezocht.
In kaart brengen
Om een beeld te krijgen van de infectiedruk op een bedrijf is aanvullend onderzoek nodig. Hiervoor zijn enkele mogelijkheden:
Sectie, waarbij o.a. door microscopisch onderzoek de aard en de ernst van de coccidiose bij de betreffende dieren vastgesteld wordt. Dit is een momentopname en moet dus vaker in de ronde plaatsvinden, waarbij de juiste dieren voor onderzoek aangeboden moeten worden.
Mestonderzoek waarbij een oystentelling (OPG = oysten per gram) uitgevoerd wordt. Hiervoor is het nodig om 2 keer per week (van 2 tot 6 weken leeftijd), gedeeltes van 20-40 verse mesthoopjes per stal te verzamelen.
De Gezondheidsdienst voor Dieren kan ook een Q-PCR uitvoeren waarbij een goed onderscheid gemaakt kan worden tussen de Eimeria soorten.
Let wel: een oystentelling en Q-PCR loopt altijd achter bij het darmbeeld.
In de praktijk vinden wij dat een combinatie van OPG onderzoek en sectie op de praktijk een goed beeld geeft of coccidiose een probleem is, hoe hoog de infectiedruk is(zie grafiek OPG verloop)en welke Eimeria soort wanneer op het bedrijf voorkomt. De uitslag van sectie en ook OPG’s zijn snel, meestal al op de dag van aanleveren, bekend. Op die manier kan, indien nodig, snel actie ondernomen worden.
Alle dierenartsen bij Poultry Vets hebben ruime ervaring in de interpretatie van OPG’s en sectie!
Binnenkort kunt u in deel 2 lezen over de behandeling en preventie van coccidiose.
Riny Vossen
Dierenarts bij Poultry Vets
