‘Oorzaak salmonellabesmetting nooit met 100 procent zekerheid te achterhalen’

Tal van insleeproutes van salmonella op pluimveebedrijven

„Er zijn tal van insleeproutes van salmonella op pluimveebedrijven. De oorzaak van een salmonellabesmetting op een pluimveebedrijf is nooit met 100 procent zekerheid te achterhalen”, stelt pluimveedierenarts Suzanne Bosman van Poultry Vets. Dit maakt het ook zo lastig om insleep te voorkomen.

Bosman helpt namens pluimveepraktijk Poultry Vets vleeskuikenhouders hun stallen vrij te krijgen na een besmetting. Ze benadrukt dat salmonella geen groot probleem is in de Nederlandse vleeskuikenhouderij. „Vorig jaar was de druk wel wat hoger dan in andere jaren. Hierdoor waren er meer uitbraken dan in de afgelopen jaren.” Het valt haar bovendien op dat er de afgelopen jaren vaker ‘exotische’ salmonellasoorten worden vastgesteld naast de gebruikelijke Salmonella infantis of java. Deze beide salmonellastammen keren regelmatig terug na een eerdere besmetting, omdat hier erg lastig vrij van te geraken is.

Besmettingsbronnen

Er zijn meerdere besmettingsbronnen. Vleeskuikenhouders hebben regelmatig aangetoond dat vleeskuikencontainers besmet waren met salmonella. Uitladen van vleeskuikens vormt daarmee een risico op insleep. Daarnaast werd de bacterie medio vorig jaar aangetroffen op vervuilde eiertrays. De pluimveedierenarts onderkent dit.

„Salmonella kan echter ook via het voer of de tarwe worden aangevoerd. Waar halen we de tarwe vandaan? Tarwe uit bepaalde gebieden is vaker besmet met salmonella dan tarwe uit andere landen.” Bosman benadrukt dat voerfabrikanten goed hun best doen om insleep van salmonella via het voer te voorkomen – onder meer door het verhitten van voergrondstoffen – maar dat het erg lastig is om naar 0 te brengen. Zo zijn er in het verleden meermaals besmettingen via het voer veroorzaakt.

Door salmonella besmette eierschalen in het veevoer – die niet goed verhit waren door het verwerkingsbedrijf – raakten er sinds de zomer van 2023 waarschijnlijk leghennen op meerdere leghenbedrijven besmet. Dit kwam naar voren uit onderzoek van het RIVM en de NVWA. LTO/NOP en NVP zijn beide kritisch op dit onderzoek. Bosman begrijpt deze kritische houding. „De oorzaak van een salmonellabesmetting op een pluimveebedrijf is nooit met 100 procent zekerheid te zeggen, omdat er meerdere mogelijke insleepbronnen zijn.”

Ongedierte

„Zo kunnen tempexkevers salmonella bij zich dragen. Tempexkevers kunnen lang overleven in een stal en wel een jaar oud worden. Soms lijkt het alsof ze er niet of nauwelijks zijn tijdens de leegstand. Bij het opwarmen van de stal komen ze weer tevoorschijn uit de isolatie, of naden en kieren. Bestrijding van tempexkevers en andere insecten is daarom cruciaal en moet na iedere ronde grondig gebeuren”, maant Bosman.

„Door de strengere ongediertebestrijdingsregels die sinds begin 2023 gelden, zien we meer ratten en muizen op pluimveebedrijven. Ratten en muizen kunnen salmonella ook inslepen in pluimveestallen en zouden een rol kunnen spelen bij de vele besmettingen van leghennenkoppels sinds de zomer van 2023.” De legsector overschreed in 2023 en 2024 voor het eerst in jaren de salmonellanorm van de EU. Het aantal besmette legkoppels bedroeg in 2023 namelijk 3,46 procent, terwijl dit lager dan 2 procent moet zijn om onder de EU-norm te blijven.

In het verleden zijn er ook salmonellabesmettingen geweest in broederijen. Bosman benadrukt dat dit incidenten waren die sporadisch voorkwamen. „Als er een salmonellabesmetting wordt vastgesteld binnen een broederij gaan alle alarmbellen af en wordt er alles aan gedaan om de salmonella kwijt te raken. Een broederij kan besmet raken door een besmet vleeskuikenouderdierenbedrijf. Gelukkig zagen we de laatste jaren nauwelijks besmettingen bij vleeskuikenouderdieren.”

Enten

Leghennen worden in de opfok geënt tegen salmonella. Bovendien wint vaccinatie tijdens de legperiode de afgelopen jaren ook aan terrein in de legsector. In het verleden zijn weleens vleeskuikens geënt. „Het enten van vleeskuikens kost 5 tot 6 cent per kuiken en is daarmee relatief duur. De resultaten hiermee waren wisselend. Alleen de inzet van een vaccin is namelijk niet afdoende om van een herhaalde besmetting af te komen. Daarbij vergt het veel arbeid, omdat de entstof op dag één via het drinkwater geënt moet worden. Het is heel lastig om deze enting goed uit te voeren. Om die redenen worden vleeskuikens nog weinig tegen salmonella gevaccineerd.”

Om mycoplasma en andere virussen buiten de deur te houden, helpt douchen, weet Bosman. „Douchen en bedrijfskleding is altijd aan te raden om insleep van ziektekiemen op pluimveebedrijven te voorkomen. Andere schoeisel, andere laarzen, een mondkapje, een haarnetje en een overall moet in principe echter voldoende zijn om salmonella-insleep te voorkomen.”

‘Financiële schade verschilt’

Hoe hoog kan de financiële schade oplopen na een besmetting? „Bij leghennen mogen de eieren na een besmetting niet meer als tafelei worden verkocht, maar moeten ze de industrie in. De afgelopen twee jaar waren de industrienoteringen relatief hoog en viel de schade mee. Voor leghennenhouders die hun OKT-eieren aan de industrie moeten leveren, is dit echter anders. Zij hebben aanzienlijk meer schade, omdat ze in de industrie geen meerprijs voor OKT-eieren ontvangen.”

De financiële schade voor een vleeskuikenhouder van een besmetting hangt af van het type salmonella. Als gangbare vleeskuikenhouders geen Salmonella enteritidis (SE) of Salmonella typhimurium (ST) besmette kuikens hebben, valt de financiële schade mee, omdat slachterijen dan niet korten. „Qua logistiek is dit voor de slachterij wel meer werk. Deze koppels slachten ze aan het eind van de werkdag. Daarnaast kost het een slachterij meer tijd om na het slachten van kuikens die besmet zijn met salmonella de slachtlijnen weer schoon te maken en ontsmetten. Dit zorgt voor extra schoonmaakkosten. Bovendien kiezen vleeskuikenhouders na een besmetting vaak voor een langere leegstand en dat kost ook geld.”

Een SE- of ST-besmetting komt gelukkig niet vaak voor bij vleeskuikens, maar is een compleet ander verhaal. Dat zijn salmonellasoorten waar consumenten ziek van kunnen worden. „Het vlees moet dan voorgekookt worden voordat het de voedselkolom ingaat. Het gros van de vleeskuikenhouders is tegenwoordig verzekerd tegen een SE- of ST-besmetting. De eerste keer kost een besmetting ze 2 cent per kilogram en vervolgens het dubbele. Vleeskuikenhouders die niet verzekerd zijn tegen een die besmettingen of hier maar niet vanaf komen, ontvangen slechts 50 cent per kilogram. De financiële schade loopt dan enorm op.”

Niet over op concept

In Nederland waren er in het verleden tientallen vleeskuikenbedrijven die langdurig besmet waren. De afgelopen jaren is er hard aan gewerkt dit aantal terug te dringen. Bosman is blij dat hier grote stappen in gezet zijn. „Om over te kunnen schakelen naar een concept zoals 1 ster Beter Leven eist een slachterij dat een vleeskuikenbedrijf minstens twee achtereenvolgende rondes salmonellavrij is. Pluimveevlees dat besmet is met salmonella mag namelijk niet de 1 ster Beter Leven-pluimveevleesketen in. Bovendien is afwaarderen van het 1 ster Beter Leven-pluimveevlees veel te duur voor een slachterij.”

Bron: Pluimveeweb – https://www.pluimveeweb.nl/artikel/1207987-oorzaak-salmonellabesmetting-nooit-met-100-procent-zekerheid-te-achterhalen